معرفی نمایشنامه ریچارد سوم اثری از ویلیام شکسپیر – زومجی

هَرولد بلوم، منتقد ادبی و شکسپیرشناس مشهور در پاسخ به این سوال که چرا شکسپیر؟ می‌نویسد: مگر جز او کس دیگری را هم داریم؟ بلوم به نقل از دکتر ساموئل جانسون، شاعر، نویسنده، منتقد و فرهنگ‌نویس انگلیسی می‌گوید دلیل تعالی بی‌بدیل شکسپیر تنوع آدم‌هایی است که این شاعر و نمایشنامه‌نویس بزرگ خلق کرده است. او ادامه می‌دهد که هیچ هنرمندی، چه قبل از ویلیام شکسپیر و چه پس از او، به‌اندازه‌ی وی آدم‌های مختلف خلق نکرده است. به نظر دکتر جانسون، اُس‌اساس شعر، خلق و پدید آوردن است و به همین ترتیب تنها رقیب شکسپیر در زمینه‌ی ابداع و نوآوری می‌تواند هومر (خالق ایلیاد و اودیسه) باشد. جانسون همچنین خاطرنشان می‌کند که ما آدم‌ها همه‌چیز را مدیون شکسپیر هستیم، چراکه طبیعتِ انسان را به واسطه‌ی آموزه‌های شکسپیر فهمیده‌ایم. بلوم می‌گوید شکسپیر ما (انسان مدرن) را به وجود آورده و بهمان شخصیت بخشیده است. ناگفته پیداست که خواندن شکسپیر بر هر خواننده‌ی ادبیاتی واجب‌ترین کار است.

نمایشنامه ریچارد سوم درباره‌ی مردی است طماع و حریص. راجع‌به ریچارد سوم صحبت می‌کنم؛ او به عبارتی یکی از اولین شخصیت‌های اصلی نمایشنامه‌های شکسپیر است که شخصیتی لزوما مثبت نیست. او به معنای دقیق کلمه آدم بدی است. از او می‌توان با عناوینی همچون شیطان، بچه‌کش، گوژپشت و زبان‌باز قهّار یاد کرد. ریچارد سوم در مسیر قدرت‌طلبی افسارگسیخته‌اش از هیچ کاری دست باز نمی‌دارد. او چنان زبان‌باز قهاری است که در رسیدن به هدف خود، تقریبا تمام شخصیت‌های نمایشنامه را فریب می‌دهد. با این تعابیر و براساس نظر منتقدان و شکسپیرشناس‌ها، ریچارد سوم شخصیتی است متاثر از آراء نیکولو ماکیاولی. پژوهش‌گران شکسپیر بر این باورند که این نمایشنامه‌نویس بزرگ حتما کتاب شهریار نوشته‌ی نیکولو ماکیاولی را مطالعه کرده بود. این اثر مهم را می‌توانید با ترجمه‌ی درخشان آقای داریوش آشوری به فارسی مطالعه کنید. در ادامه نیز بخشی کوتاه از آن را در قالب یک نقل‌قول برایتان آورده‌ام. براساس آراء ماکیاولی، یک شهریار یا شاه بایستی در مسیر رسیدن به قدرت از تمام ابزارهای موجود بهره ببرد. او به شکلی واضح معتقد است که در این مسیر ظلم امری کاملا موجه است. ماکیاولی معتقد است که ظلم را نیز می‌توان به درستی و به شکل صحیح آن مورد استفاده قرار داد.

مردم حافظه‌ی کوتاه مدت دارند، پس اگر می‌خواهی ضربه بزنی، سریع و محکم بزن ولی اگر می‌خواهی محبت کنی، به تدریج و طولانی این کار را انجام بده؛ چون طولانی‌تر است، بیشتر در ذهن مردم می‌ماند.

– شهریار – نیکولو ماکیاولی