سرگیجه موقع خم شدن موردی شایع است. گاهی اوقات فقط کافی ست که به بالا یا پایین نگاه کنید تا به سرعت دچار احساس سبکی سر شوید. معمولا علتی ساده دارد. ممکن است یک وعده غذایی را نخورده باشید، بیش از حد گرمتان باشد یا زیادی خسته شدید. یا ممکن است دچار سرماخوردگی یا ناراحتی دیگری شده باشید.
اکثر علل سرگیجه جدی نیستند. اما اگر مرتب این اتفاق بیفتد یا شدید شود، سرگیجه می‌تواند با زندگی روزمره شما تداخل پیدا کند. اگر سرگیجه نگران کننده می‌شود بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بیماری زمینه‌ای که موجب آن شده تعیین شده و درمان شود.
علل سرگیجه موقع خم شدن
سرگیجه یکی از شایعترین شکایات طبی است. با افزایش سن احتمال سرگیجه بیشتر می‌شود. حدود ۳۰ درصد منبع معتبر افراد بالای ۶۰ سال دچار سرگیجه یا گیج خوردگی یا همان حس تاب خوردن دنیا دور سر، ایجاد شود. زنان به احتمال بیشتری دچار سرگیجه می‌شوند. علل سرگیجه موقع خم شدن طیف وسیعی از دلایل ساده (کاهش قند خون) تا موارد جدیتر (مشکلات قلبی) را در بر می‌گیرد. در زیر چند تا از دلایل سرگیجه موقع خم شدن بیان می‌گردد.
۱. کم آبی بدن
اگر در معرض آفتاب قرار بگیرید یا بدون نوشیدن آب کافی ورزش کنید، کم آبی می‌تواند موجب احساس سرگیجه موقع خم شدن یا حرکت سریع سر شود. پیشگیری از سرگیجه تنها یکی از فواید نوشیدن آب است و بهتر است کمی هم در مورد مقدار آب لازم در طول روز چیزهایی بدانید.
۲. کاهش قند خون
غذا نخوردن یا نخوردن غذا به میزان لازم، می‌تواند موجب حس سرگیجه موقع خم کردن سر شود. اگر دیابت دارید، ثابت نگه داشتن قند خون برای شما خیلی مهم و ضروری است. اگر داروهای دیابت را مصرف می‌کنید، افزایش در دوز دارو می‌تواند احتمال سرگیجه را بیشتر کند.
۳. پایین بودن فشار خون
اگر فشار خون پایین مشکل شما باشد موقع خم شدن احتمالا دچار سرگیجه خواهید چون خون کافی به مغز شما فرستاده نمی‌شود. در صورت پایین بودن فشار خون، ایستادن سریع هم می‌تواند موجب سرگیجه شود.
۴. گردش خون ضعیف
نرسیدن اکسیژن کافی به مغز به دلیل اینکه قلب عملکرد مناسب خود را انجام نمی‌دهد، موجب احساس سرگیجه موقع خم شدن می‌شود. این می‌تواند ناشی از مشکلات جدی همانند حمله قلبی، نارسایی قلبی احتقانی یا تپش قلب غیر عادی (آریتمی) باشد.
۵. کم خونی
کم خونی علل بسیاری دارد. در صورت وجود موارد زیر احتمال ایجاد آن وجود دارد:
- کمبود آهن، ویتامین B12، فولات
- مغز استخوان گلبولهای قرمز کافی نمی‌سازد
- بدن گلبولهای قرمز را خرد می‌کند
- در حال از دست دادن خون هستید
کم خونی شدید بر مقدار اکسیژنی که به مغز می‌رسد، اثر دارد. این می‌تواند موجب احساس سبکی سر بخصوص موقع خم شدن شود.
۶. حمله عصبی
گاهی اوقات فشار می‌کنیم که استرس احساسی می‌تواند بر سلامت جسمی هم اثر گذار باشد. سرگیجه به هنگام خم شدن احتمالا ناشی از افت دی اکسید کربن در خون است. و سطح کربن پایین ممکن است به تنفس عمیق در ارتباط با حمله‌های عصبی، ترس یا اضطراب مربوط باشد.
۷. مشکلات گوش داخلی
دستگاه دهلیزی گوش که حس تعادل را تنظیم می‌کند در گوش داخلی قرار گرفته است. عفونت گوش یا صدمه به آن می‌تواند این تعادل را مختل کند و موقع سرگیجه موقع خم شدن شود. یکی از مشکلات شایع گوش به هنگامی بوجود می‌آید که یک ذره کلسیم از قسمت گوش جدا شده و به قسمت دیگری از گوش برود. این می‌تواند باعث سرگیجه و گیجی شود. به این حالت سرگیجه موضعی خوش خیم پاروکسیسمال یا BPPV نام دارد.
۸. کم کاری تیروئید
اگر غده تیروئید عملکرد مناسبی نداشته باشد می‌تواند موجب کاهش ضربان قلب و فشار خون شود. هر دوی این اثرات می‌تواند موجب سرگیجه موقع خم شدن شود.
۹. سرگیجه موقع خم شدن ناشی از داروها
بسیاری از داروهای پر استفاده در لیست عوارض جانبی خود گیج رفتن و سرگیجه موقع خم شدن را دارند. این داروها عبارتند از:
- داروهای مسکن
- داروهای فشار خون
- داروهای مدر
- آرام بخش
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای تسکین دهنده
- بعضی از آنتی بیوتیکها
۱۰. بیماری منیر
بیماری منیر با دوره‌های طولانی سرگیجه شدید ارتباط دارد. سرگیجه می‌توند به هنگام ایستادن، خم شدن یا بدون دلیلی مشخص رخ دهد. شخص مبتلا به بیماری منیر احتمالا دچار مشکلات زیر نیز خواهد شد:
سایر علل سرگیجه موقع خم شدن
چند بیماری و عارضه می‌تواند موجب سرگیجه یا اثر گذار باشند از جمله:
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اکثر افرادی که دچار سرگیجه موقتی به هنگام خم شدن می‌شوند، نیازی به مداخلات پزشکی ندارند. بسیاری از علل شایع آ« را می‌توان بوسیله آرام بلند شدن یا خم، مصرف آب کافی و اجتناب از مصرف زیاد الکل و کافئین در خانه، درمان کرد. اگر دوره‌های بروز سرگیجه زیاد، طولانی یا شدید شود باید به پزشک مراجعه کنید. شخصی که علاوه بر سرگیجه علائم زیر را هم داشته باشد باید به دنبال اقدامات درمانی باشد:
- استفراغ
- سیاهی رفتن چشم
- غش
- استفراغ
- درد قفسه سینه
- تاری دید
- احساس تپش قلب شدید
- زنگ زدن گوش
همه این علائم نشان دهنده مشکلات جدیتر هستند. حتی در موارد ملایم هم حتی اگر سرگیجه تکرار شود، شخص باید در مورد نحوه پیشگیری از آن با پزشک خود صحبت کند. در اکثر موارد، سرگیجه بعد از ایستادن دوباره به آرامی خوب خواهد شد و نیازی به درمان خاصی نخواهد داشت.
درمان سرگیجه
درمان بستگی به شدت سرگیجه و بیماریهای زمینه‌ای دارد. اگر سرگیجه بهنگام خم شدن موقتی و گذراست، سعی کنید:
- دراز بکشید و چشمانتان را ببندید
- اگر گرمتان شده در سایه یا زیر کولر بروید پ
- اگر بدنتان کم آب شده، مقدار زیادی آب بخورید
- چند دقیقه‌ای به آرامی نفس بکشید
بعضی از افراد با استفاده از زنجبیل در غذا یا نوشیدنی چه به صورت تازه چه پودر، مقداری سرگیجه و گیجی خود را تسکین می‌دهند. شما می‌توانید از مکمل خوراکی آنها هم استفاده کنید. مایوکلینیک توصیه می‌کند که کافئین، الکل، نمک و دخانیات را کنار بگذارید چون سرگیجه را بدتر می‌کنند. اما توجه کنید که در صورت داشتن فشار خون باید مصرف نمک را کاهش دهید.
اگر دوره‌های سرگیجه شما مربوط به بیماری خاصی است، پزشک بیماری را درمان خواهد کرد. برخی از مشکلات و درمانهای آن در زیر آمده است:
افت فشار خون
افت فاشر خون علل بسیاری دارد از مشکلات قلبی تا کمبود ویتامین. ممکن است لازم باشد مصرف نمک و مایعات را در رژیم غذایی خود بیشتر کنید. ممکن است نیاز به ویتامینهای خاصی برای افزایش گلبولهای قرمز داشته باشید. پزشکان معمولا به شما پیشنهاد می‌کنند رژیم غذایی متعادلتری داشته باشید. گاهی اوقات داروهای فشار خون می‌توانند فشار خون شما را خیلی پایین بیاورند. در این صورت باید با صلاحدید پزشک، دوز آن را پایین بیاورید.
کم خونی
دلایل بسیاری برای کم بودن تعداد گلبولهای قرمز وجود دارد. کمبود آهن، سو تغذیه، بارداری، عفونت یا بیماریهای مزمن همانند کم خونی داسی شکل و بیماری کلیه موجب آن می‌شوند. پزشکان آزمایش خون برای بیمار توصیه می‌کنند تا علت کم خونی مشخص شود. احتمالا مکملهای آهن، مکملهای ویتامین B و تغییر در تغذیه به بدن کمک می‌کند تا به ساختن هموگلوبین که برای رساندن خون پر اکسیژن مورد نیاز است، کمک کند.
کم کاری تیروئید
پزشکان معمولا برای بیماران تست کم کاری تیروئید را هم توصیه می‌کنند بخصوص اگر فرد مورد نظر زن باشد. زنان پنج تا هشت برابر بیش از مردان احتمال ابتلا به مشکلات تیروئید را دارند. کم کاری تیروئید را می‌توان با دارو درمان کرد که با ارائه هورمون مصنوعی تیروئید (لووتیروکسین) آن را به سطح نرمال می‌رساند.
مشکلات گوش داخلی
اگر عفونت گوش یا صدمه به آن را داشته باشید، می‌توان عفونت باکتریایی یا آسیب دیدگی را زیر نظر پزشک درمان کرد. اگر سرماخوردگی یا یک عفونت ویروسی، عصب گوشی داخلی را ملتهب کرده باشد، با گذشت زمان خودش خوب خواهد شد. پزشکان هم برای BPPV بیمار را بررسی خواهند کرد. این یک عامل شایع سرگیجه بخصوص در افراد مسنتر است. یک مورد از سه مورد سرگیجه در افراد مسن بوسیله این عارضه ایجاد می‌شود.BPPV خوش خیم است و پزشک می‌تواند با حرکات تغییر وضعیت به نام مانور اپلی آن را درمان کند.
سردردهای میگرنی
اگر سردردهای مزمن میگرنی دارید، ممکن است به هنگامی که سردرد ندارید، دچار سرگیجه شوید. پزشک ممکن است داروهایی را برای پیشگیری از میگرن (ضد افسردگی و ضد تشنج) تجویز کند. پزشکان معمولا داروهایی را برای تسکین میگرن به هنگام شروع سردرد، تجویز می‌کنند. همچنین شاید بخواهید روشهای طبیعی درمان سردرد میگرنی را بدانید.
عوارض داروها
اگر سرگیجه مربوط به مصرف داروهای جدید باشد، پزشک دوز را کاهش می‌دهد یا داروی دیگری را جایگزین آن می‌کند. گاهی اوقات سرگیجه‌ها ممکن است به خودی خود برطرف شوند، چون بدن به داروهای جدید عادت کرده است.
سایر علل سرگیجه
اگر بیماری خاصی با احساس سرگیجه موقع خم شدن، مرتبط باشد، از پزشکتن بپرسید که چه چیزی باید مصرف کنید تا به رفع آن کمک کند. داروهای ضد اضطراب به عنوان مثال، به رفع سرگیجه مربوط به استرس کمک می‌کنند. آنتی هیستامین‌ها هم ممکن است به سرگیجه‌ای که مربوط به شرایط خاص دیگری باشد، کمک کنند.
کلام آخر
ایجاد سرگیجه به هنگام خم شدن و یا برخاستن موضوعی شایع است و در اکثر موارد جدی نیست. اگر سرگیجه با کار یا زندگی روزمره شخصی دخالت داشته باشد باید به پزشک مراجعه کند تا بیماریهای زمینه‌ای ایجاد کننده سرگیجه مشخص شود. اکثر علل ممکن قابل درمان هستند.
ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز
منابع
